Ione Oregi eta Julen Muguruza: "Askatasuna denon ardura da"

Nola bizi duzue LGTBI harrotasun eguna? 

Julen Muguruza: Normal, beste egun bat bezala. Baten batek zorionduko nau, kontzentraziora joango naiz… 

Ione Oregi: Nik egia esateko, azkenengo urteetan, guraso lanengatik, ez daukat ezta presente ere… Akordatzen naiz iaz kontzentrazioaren ordua gaizki zetorkidala umeengatik baina pentsatu nuela, esfortzu bat egin behar dut egoteko, inportantea delako. Sentitzen dut ardura bat daukagula, inportantea dela egun hori mantentzea eta bisibilitatea ematea. Orain errepontsabilitate gehiago sentitzen dut, umeengatik ere bai. Egun horrek aukera ematen dizu, gaiaz berba egiteko.

J.M.: Bai, beharrezkoa da datozenei bidea zabaltzea. Batzuetan badirudi dena dagoela lortuta, baina gero kalean zoaz eta zazpi urteko ume batek esaten dizu, ‘maricon!’, eta pentsatzen duzu: joe, nola dagoen kontua. 

Pertsonalki nola bizi duzue LGTBI kolektiboko kide izatea? 

I.O.: Ni kolektiboko parte sentitzen naiz, nahiz eta pixka bat modu abstraktuan izan. Sentitzen dut babesa ematen didala. Eskertzen dut kolektiboa antolatuta egotea, nahiz eta ni momentu honetan ez naizen oso aktibo.    

J. M.: Ni ere kolektibokoa sentitzen naiz. Ni 6. mailan konturatu nintzen gay nintzela eta garai hartan kolektiboa LGTB zen. Gerora etorri dira Q eta gainerakoak, pertsona horiek ez direlako sentitzen errepresentatuak beste inon. Hemen herrian ikusten ditut beste pertsona gay edo lesbiana batzuk eta neurekiko pentsatzen dut: “hau zoragarria da”. Gure artean elkar lagundu beharra daukagu.

I.O.: Kolektiboa hain da dibertsoa. Batak ez du zerikusirik bestearekin. Azkenean kontua libre izatea da, errespetua… Kolektiboaren helburuak horiexek izan behar dute, kitto. Ni harro sentitzen naiz kolektiboko parte izateaz baina ez banintz ere, harro sentituko nintzateke, askatasuna aldarrikatzen delako eta askatasuna denon errespontsabilitatea da. Dena delako orientazio sexuala izanda ere, denok nahi dugu leku libre batean bizitzea, ala? 

Noiz konturatu zineten zuen sexu orientazioa ‘norma’tik kanpokoa zela? 

J.M.: Nik txikitatik sentitzen nuen zerbait arraroa, ez zena “normala”. Ikusten nuen amaren makillajea eta neurekiko nioen, “gustatzen zait!” eta gonak ikusi eta berdin. Mutil bat hurbildu eta, “kontuz!”. Seigarren mailan izan zen, esperimentatzen hasten den garai horretan, pikoak eta abar. Ni konturatu nintzen, neskak niri, ba, ezetz. Hor sentitu nuen beharra “armairutik” ateratzeko. Eta urte hartako karnabaletan, pum! Esan nion mundu guztiari. Oso garbi neukan. Egia esan, armairuaren kontzeptua ez zait batere gustatzen… Zu ere atera zinen Ione?    

I.O.: Ez, zehazki atera ez [Barreak]. Nirea pixka bat zailxeagoa da... Nik ez dut sentitzen nire orientazio sexuala super definituta. Ez lehen eta ez orain. Neskak bakarrik edo mutilak bakarrik edo… Nik jokatu izan dut momentuan sentitzen nuenaren arabera. 

Gogoratzen dut lehen aldiz neska batekin egon nintzenean, oso gaztea nintzen. Hor bai, akordatzen naiz, esplikazioak emateko obligazioa sentitu nuela. Mutil batekin izan balitz ez nuen sentituko, noski. Nik nire barruan ez nuen sentitzen problematikarik baina bai sentitzen nuen gainerakoei esplikazio bat eman behar niela, bestela igual ez zutelako ulertuko. Nik esan nien gauza bakarra izan zen niri pertsona hau gustatzen zait eta hortik bakoitzak ateratzen ditu bere ondorioak. Niri inoiz ez dit inporta izan horrek eta jarraitu dut nire bizitza egiten normal normal. Egia da neskekin egon naizela, baina ez dut izan nezesidaderik esateko, ni hau naiz edo beste hura. 

J.M.: Armairuarena aldatu beharra dago. Atera, zergatik? Nondik? Atera zaitez zu?

Ingurukoek nola erreakzionatu zuten?

I.O.: Ba, ondo. Gogoratzen dut aitak esan zidala “Ione, zerbait behar baduzu, esan”. Beti eskertu nion hori esan izana. Beste pertsona batzuk esan zidaten ez zela ezer gertatzen. Bale, hori ere ondo dago baina momentu horretan zuk egiten duzu esfortzu bat kontatzeko eta eskertzen da babesa eta garrantzia ematea. “Onartzen zaitut” esateaz gain, esatea, “zeozer behar duzu?”. Ezagutzen dut jendea gurasoek esan diotena “bueno, oraindik oso gaztea zara”. Joe… Berdin da zein adin daukazun. Oso gauza intimo bat ari zara espresatzen... 

J.M.: Nik familiarengandik babesa jaso dut, baina aitaren partetik guztiz kontrakoa. “Bueno, bueno, bueno…”, hori izan zen bere erantzuna kontatu nuenean. Lagunengandik babesa jaso nuen eta jai modukoa izan zen. Babes hori demostratu didate eta demostratzen jarraitzen didate. Batzuetan, baten batek zerbait [iraingarria] esaten dizu eta erantzun egiten diozu baina beste batzuetan txikitu egiten zara eta babes hori sentitzea, laguntza daukazula… 

I.O.: Ah, kontxo! Nik ez dut kontatu amamarena. Inoiz ez zidan esan ezer, baina bueno… Berak bazeukan zerbait barruan. Hori igarri egiten da eta horrek min ematen du, ikusten duzulako ez duela guztiz onartzen.

J.M.: Bai, beste jenerazio bat da. Nire aititak onartu zuen, baina beti lagatzen zuen ate bat zabalik [barreak]: “Nobixua bai, baina nobixia?”. “Ba ez aititita, uste dot ezetz”. Nik adinekoei barkatzen diet, jenerazio gazteagoei, ez.  

I.O.: Bai, bale, errespetatzen nauzu, baina nik onarpena nahi dut. Bi gauzak. Hori da eskatzen dioguna gizarteari. 

J. M.: Bai eta nik askotan pentsatzen dut ez gaudela gizarte normal batean, ez emakumeekiko, ez etorkinekiko… Pasada bat da. Eta gero pizten duzu telebista eta Covid-az berbetan. Covida? Badaude beste mila gauza atzera lagatzen ditugunak. 

Sentitu zarete inoiz deseroso zuen orientazio sexualagatik? 

I.O.: Niri deserosoena egiten zaidana da beti zuzentzen ibili beharra… Ezagutu berri nauen jendeak egintzat jotzen du nik, emakumea izanda, gizon bat daukadala. Hori egiten zait astuna.

J.M.: Ni txikitatik… Luma neukan eta daukat eta txikitatik entzun behar izan dut “maricon” eta betaurrekoak ipini nituenean, “maricon y cuatro ojos”… Edo Eibarren parrandan atera eta etortzea mutil bat esanaz “maricon”. Nik horri aurre egiten diot baina pena ematen didana da etortzea zazpi urteko ume bat kalean eta esatea “gay”. Ez dit esan aurretik ez dakidan ezer baina ze pena, ze pena… Eta hori dena dator familiatik. 

I.O.: Bai, ziurtatzen dizut umeek ez dutela inongo arazorik. Arreta ematen die eta galdetu egiten dute interesetik, besterik ez. “Ama, zergatik doa makillatuta?”, “Gustatu egiten zaiolako”. Eta listo!

J.M.: Umeei oraindik ere galdetzen diete ea nobiorik duten neskei eta ea nobiarik duten mutilei. Mesedez, galdetu biak, ez zaizu ezer kostatzen! 

I.O.: Asko dago aldatzeko. Oraindik ere asko mugatzen ditugu umeak, gizartean “sufritu” ez dezaten. Sufritu? Umeak etorkizunean bere ingurua aukeratu ahalko du, baina bere buruarekin bizitza guztian egon beharko du. Ziurtatu dezagun bere buruarekin ondo sentituko dela. 

Ione, zuk bi amaz osatutako familia duzu. Sentitu duzu bereizkeriarik? 

I.O.: Ez, oraingoz ez. Bueno, eskolara joan behar izan dugu bi edo hiru aldiz esatera paperetan mesedez aita-ama izenak aldatzeko. Mesedez, ipini itzazue familia mota gehiago abarkatzen dituen termino batzuk. Euskaraz oso erraza da: ‘Gurasoen izena’. Badakit ez dutela txarrera egiten baina… Ez dago inor horretan pentsatzen duenik? Nik orain sentitzen dut errepontsabilitate gehiago, jada ez naizelako ni bakarrik. Umeak euren pertsonalitatea eraikitzen dihardute eta dut nahi inork ezer esaterik bere familiagatik. Etxean prestatuko ditugu edozeini erantzuteko, baina ez dut nahi hori esan bihar izaterik. 

Gainontzean, ez dut sentitu ezer baina egia da orain arte egon garela inguru babestu batean. Ez dakit zer izango den babes eremu horretatik ateratakoan… Behin edo behin tokatu zaigu galdetzea ea bikotea eta ni ahizpak garen… Bestalde, gaur egun inguruan familia mota asko ikusten ditut eta uste dut horrek etorkizunean eragingo duela denak onartuago izatea. 

Zu Julen, oso gaztea zara eta ausarta ere bai. Nola bizi duzu? 

J.M.: Bai, ni makillatu egiten naiz, azazkalak egiten ditut, poltsak eroaten ditut, zilborra bistan eroaten dut… Niri bost! Umeak begira gelditzen zaizkit, baina geldi daitezela eta kopiatu eta errepikatu dezatela nahi badute. Nik hartzen nuen korrektorea eta sentitzen nintzen Paris Hilton [barreak]. Nik egiten dut ondo sentitzen naizelako eta gustatzen zaidalako eta nahi dut jendeak normaltzat hartzea. Mutilak ere makillatu daitezke eta nahi duena…

I.O.: Eta zein inportantea den hori herri txiki batean. Hirietan beste gauza bat da, baina herri txikietan basikoa da ezberdintasun hori espresatu ahal izatea, ikustea. 

J.M.: Nik lanean ez dut inoiz izan inongo arazorik. Nire jefea orain Mireia da, Boliakoa, eta lehenengo egunetik esan zidan “zu etorri nahi duzun moduan, zu barran zauden momentuan zu zara jefea”. Eta Ludotekan ere badakit ez daukadala arazorik nahi dudan moduan joateko. Zuk lanean izan duzu arazorik Ione?

I.O.: Ez, baina nik ez dut estereotipo hori betetzen. Nik ez daukat zertan esan ezer eta inork ez dit ezer galdetzen. Ni neska naiz eta nire izaera femeninoa da baina klaro, hortik ateratzen den guztia… Oro har prest gaude lan elkarrizketa batean estandarretik kanpo daudenak onartzeko? Hum. Ez dakit. Uste dut horretan ere asko dagoela aurreratzeko.  

Oro har gizartea zela ikusten duzue?

J.M.: Esan beharra dago Espainia Europa mailan irekiena dela eta joe, Espainian horrela bagaude, ez dut pentsatu ere egin nahi nola dauden beste leku batzuetan. 

I.O.: Niri etortzen zaizkit gauza kontraesankorrak. Nik daukadan sentsazioa da gazteek gero eta askatasun gehiago daukatela baina, bestalde, ikusten dut alderdi eskuindarrek sekulako gorakada dutela. Beldurra ematen dit eta batzuetan pentsatzen dut "igual etxe barruan gelditu beharko naiz”. Orduan, zehazki, ez dakit non gauden. Ez dakit esaten. Demagun sexu bereko pertsonen ezkontzak debekatzen dituztela, gaur egun normaltzat jotzen dena. Orduan, zer gertatuko litzateke? Gizarteak onartu egingo luke hori? Ez dakit, igual bai.

Jende asko sumatzen duzue bere benetako orientazio sexuala agertzeko beldurrez? 

I.O.: Nik uste dut jende asko egongo dela egoera horretan eta jende gaztea ere bai, hezkuntzak mugatzen dituelako. Zure semeak eskatzen dizu zerbait eta zuk txikitatik botatzen diozun mezua bada, “ez dago ondo!”, hori karga bat da, borondate onenarekin egin arren. Berak sentitzen badu eta argi baldin badauka gay dela, esateko momentu horrek limite bat dauka. Eta esango du oso gaizki dagoelako edo pertsonalitate handia duelako. Nik uste dut umeei muga horiek ezartzen zaizkiela oraindik, ikusten dut...

J.M.: Nik neskena diferente ikusten dut mutilen aldean. Ni bezalako mutil bat femeninoa-eta, ez da hain zaila ateratzea, baina mutil bat Soraluzen, modo futbolari, heterito eta abar, ateratzea, oso arraroa egingo litzaidake.

I.O.: Nik uste dut gizonezkoen kasuan problema gehiago ematen duela, identitate maskulinoa hausten duelako. Alde horretatik, uste dut neskok errazago daukagula. 

J.M.: Orain modan jarri da ‘heterocurioso’-a. Heteroa naiz, baina probatzen dut. “Ez maitia, zu bisexuala zara edo ‘marikoia’ zuzenean”. Niri behin amak esan zidan: “Eskerrak esan duzula. Bizi zaitez! Hemen badago jendea andrea eta umeak dituena eta isilik daroana”.Bestalde, hor dago bere izaera erakusteko herritik kanpora joan behar izan duen jendea ere.

I.O.: Bai, libre izateko kanpora joan behar izan duena. Niri pena ematen dit. Egia da hiriburu batek ematen dizula anonimatua. Dena den, nik neuk eskertu dut herri txiki baten bizitzea, ezagutzen nautelako ni pertsona moduan eta oinarria neu naizelako. Herri txiki batek bi alde horiek ditu, alde bat ona, babestu ahal zaituelako, baina herri txiki batek hondoratu ere egin zaitzake. 

Zein uste duzue dela etorkizunean ezberdintasunen onarpenean aurrera egiteko modua? Aipatu dituzue hizkuntzaren erabilera, umeen heziketa…

I.O.: Bai, horiek dira oinarriak eta nik eskatuko nioke jendeari zabaltzeko ikuspegia eta pertsona bat ezagutzen duenean ez dezala pentsatu aurrez pertsona hori nolakoa den. 

J.M.: Armairutik irtetearena apurtu egin behar da. Ez dago beharrik sofan jarri eta azaldu behar izateko… Zelako apurua! Mesedez. Libre bizi eta kitto!