Uztailaren 7an egindako osoko bilkuran, talde politiko guztiek aho batez onartu zuten Muskiritzuko mendilerroan aurkitu berri diren elementu megalitikoei oinarrizko babes-maila ematea. “Akordio honen bidez Soraluzeko hiri-antolamenduko plan orokorrean jasotako kultura-ondasunen katalogoa aldatzen da, duela gutxi aurkitutako elementu megalitikoak sartzeko”, zehaztu du Iker Aldazabal alkateak. Aldazabalek gaineratu du “aurrerapauso garrantzitsua” dela Muskiritzuko mendilerroa defendatzeko, mehatxupean baitago. Ildo horretan, alkateak eskerrak eman dizkie indusketa arkeologikoetan parte hartu duten boluntarioei, bai eta Jesus Tapia Aranzadi Zientzia Elkarteko arkeologoari ere, egindako lanagatik.
Hilobi-monumentu megalitikoak eta erromatar gotorlekua
Onarpen horri esker Soraluzeko ondoko elementuak babestuko dira: Gortazar eta Otsoaldasora I eta II-ko zistak eta erromatar gotorlekua. Zista, grezieraz kutxa esan nahi du eta tamaina txikiko banakako hileta-monumentu megalitikoa da. Funtsean, laukizuzen bat osatzen duten lau harri lauz osatuta dago. Bere gainean beste harri horizontal bat jartzen zen tapa moduan. Barruan, hildakoak uzten ziren, normalean, fetu-posizioan. Europan eta Ekialde Ertainean zistak aurkitu dira, eta batzuetan zaila da monumentu bat trikuharri txiki bat edo trikuharri zista bat den zehaztea. Kasu horietan erabili ohi den irizpidea tamaina da: oro har, zistatzat hartzen da azalerak metro koadroa gainditzen ez duenean. Eta horixe da Gortazar eta Otsoaldasoran gertatzen dena.
Zistak, gehienetan, beste formazio megalitiko batzuekin lotuta agertzen dira, adibidez, tumuluen erdian (horrek batzuetan trikuharriari edo zistari buruzko eztabaida eragiten du), harrespil baten erdian (hil-errautsak inguratuz) edo hilobi-leizeen barruan. Oro har, kontserbazio txarra izaten dute, eta estalkia falta izaten da, baita lauzaren bat ere.
Aranzadiren txostenean zehazten da esku-hartze horren emaitzak “oso positiboak” direla, hainbat arrazoirengatik. Lehenik eta behin, Elosua-Plazentzia mendilerroko megalitoen banaketan hutsune harrigarria betetzen laguntzen dute aurkikuntza berriek. Bestalde, aurkikuntzek Soraluzeko eta Elgoibarko kultura-ondarea handitzea ahalbidetzen dute, baita Gipuzkoakoa eta, oro har, EAEkoa ere.
Gainera, aurkitutako monumentu berriak hilobi-egitura mota batekoak dira (zistak eta tumulu txiki bat), eta horiek antzematea zaila da, tamaina txikikoak direlako. Horregatik, oso gutxi aztertu dira gure lurraldean. Eta, azkenik, lur gaineko material berriak aurkitzeak berretsi egiten du mendilerro hori maiz erabiltzen zela egunerokoan zein hileta-helburuetarako Historiaurrean, eta haren banaketa aztertzeak aukera ematen du igarobideak, habitat-eremu potentzialak edo monumentu berriak kokatzeko.
Kultura Ondasun izendatzea eta eremua zabaltzea
Lortutako emaitzak ikusita, Elosua-Plazentziako hilobi-multzoa osatzen duten elementuen kopurua are handiagoa dela adierazten da, eta monumentu batzuk oraindik ez direla aurkitu ikuspen arazoengatik eta prospekzio sistematikorik ez dagoelako. Egitura batzuk lursailean partzialki ikus bazitezkeen ere, historiaurreko hilobi gisa egiaztatu ahal izateko, arkeologia-laginketak egin behar izan dira, eraikuntza-elementuak argi identifikatzeko eta horiekin lotutako arkeologia-materialak berreskuratzeko.
Beste egitura batzuk, aldiz, ez ziren ia hautemangarriak, landarediaren presentziaren edo perspektibaren arabera, adibidez. Bai hilobi-monumentuen banaketa, mendilerroan antolatua, bai lurrazalean sakabanatutako aztarnen aurkikuntzekin duten lotura izan ziren megalitoak multzoka edo estazio megalitikoka sailkatzeko arrazoiak, eta horietako bakoitzerako babes-perimetro komun bat izendatzea: 3. Eremua, oinarrizko babesekoa.
137/2003 Dekretuak, Gipuzkoako Estazio Megalitikoak Kultura Ondasun (Monumentu Multzo) gisa kalifikatzen dituenak, onartzen du, gainera, kultura-ondare horren babesak eta gozamenak lotura estua dutela ondare horren paisaiarekin eta ingurune fisikoarekin, eta hori ere babestu egin behar dela. Arrazoi horiengatik, Aranzadik ondoko babes-neurriak hartzea gomendatzen die tokiko, probintziako eta autonomia-erkidegoko administrazioei, beren eskumenen arabera: monumentu berriak Kultur Ondasun izendatzea: Otsoaldasoro I eta II zistak, Gortazarreko zista eta Otsoaldasoro III tumulua, eta halaber, Oinarrizko Babeseko Eremua handitzea (3. Eremua), Elosua-Plazentzia estazio megalitikoa mugatzen duena, eta Karakate-Kortazar-Muneta gailurra ere gehitzea. Aranzadiren txosten osoa HEMEN kontsulta daiteke.