Mikel Etxeberria Casas (Soraluze 1953) nuklearren aurkako aktibista da. Nuklearren kontrako Soraluzeko komiteko partaide izan zen, Euskadiko antinuklearren koordinadoraren baitan.
1970ean Euskal Herrian bizi zen giroan buru-belarri ibilitakoa, Lemoiz, Endata-Deba, Ispazter edo Tuterako proiektuen aurka egin zuen.
Bere ibilbideaz galdetu diogu Etxeberriari, Japoniako eztanda nuklearrak sortutako kutsadura arriskuaz eta energia nuklearraz.
"Euskal gizarteak argi dauka
nuklearren aurka dagoela"
Zelan
sortu zen zugan energia nuklearren aurka egiteko beharra?
Ulertu
nuen arriskutsua zela osasunarentzat zein ingurugiroarentzat. Ikusi
nuen plutonioa moduko helburu armamentistikoak lortzeko instrumentua
ere bazela, zeinarekin arma nuklearren industriaren zati haundi bat
garatzen den.
Herri
mugimenduak zentral gehiagoren eraikuntza geldiarazi zuen. Zelakoak
izan ziren 70-80 hamarkadak?
Euskadiko
mugimendu antinuklearra oso
garrantzitsua izan zen. Eta ez estatu mailan bakarrik, Europan ere
eragin zuen energia nuklearren gaineko eztabaida aipagarrian lagunduz
eta nuklearra geldiarazi nahi zuten talde sozialei
babesa emanez.
70-80
urteetan masen mugimendu haundiak eman ziren. Mugimenduok klase
kontzientzian oinarritzen zen, eta ez bakarrik energia nuklearraren
aurka, baita bestelako borroka sozialen alde. Horren gainean asko
argitaratu da, nahiz eta zoritxarrez gertaera historiko soiletan
geratu diren.
Pozgarria
izango zen herritarren presioak Iberdueroren planak gelditu zuela
ikustea...
Lemoizkoa
Iberduerorentzat frenoa izan zen, ez halere euren poltsikoentzat,
urte askoan zehar kontadorearen erreziboetan ordaindu izan baitugu
zentralen eraikuntza eta bestelako ekimen asko, agintzen ziguten bizi
kalitatean eragin ez dutenak.
Borroka
urte luzeak izan ziren haiek baina badirudi eztabaida lausotu egin
dela. Kalean zein komunikabideetan. Uste duzu euskal gizarteak
nuklearren aurkako iritzia mantentzen duela?
Noski
baietz, ezkutuko kontzientzia da, giza mugimendu zabalago baten
barruan dagoena. Baina bizirik dago, euskal gizarteak argi dauka
nuklearraren aurka dagoela, eta nahiz eta modu sinbolikoan izan,
aldian-aldian Garoñaren aurka manifestatzen da.
Debatea
ez da desagertu, hor dago eta hori mantentzeaz indar politiko
desarrollista eta liberalenak arduratzen dira, nohizbehinka
nuklearren aldeko apostu haundiagoa egiten dute eta horri adi egon gaitezen
motibatzen gaituzte.
JAPONIA: “Japoniak 54 zentral ditu munduko zona sismikoenean kokatuta”
Hiroshiman eta Nagasakin gertatutakoaren ostean, zela da posible Japoniak hainbeste zentral eraiki izana?
Japonia
potentzia ekonomiko bat da baina daraman garapen erritmorako ez ditu
energia iturri asko. Horregatik, bere industria eta ekonomia hornitzeko
energia nuklearra behar du. Denera 54 zentral ditu, AEB-n atzetik
nuklearren munduko bigarren potentzia da eta planetako zonalde
sismikoenean kokatua dago.
Ze kalte izango dituzte Fukushimako zentralaren inguruek eta bertan bizi direnek?
Ondorioak
begibistakoak izaten ari dira japoniarrentzat: oinarrizko elikagaiak
erretiratu dituzte, kutsaduraren lehen sintomak ageri dira
herritarrengan... baina hemendik aurrera erradioaktibitatetik
deribatutako benetako osasun arazoak ikusiko dira, leuzemiak,
minbiziak...urte luzeetan zehar.
Ezin dugu ahaztu Txernobil eta
Harrisburg-etik eratorritako gaixotasunak oraindik ere agertzen direla.
Guri ere eragingo digu?
Kontu haundia izan behar dugu
Japongo produktuekin, arraina edo mariskoarekin esaterako. Izan ere,
erradiazioa atmosferatik dator, euriaren bitartez lurra, landareak eta
ura zikintzen ditu, desagertzeko ehundaka eta milaka urte behar dituen
sustantziez zikindu ere. Kutsadura erradioaktiboaren baitan, gama altuko
eta baxuko hondakinak daude eta bakoitzak bere desintegrazio prozesua
du. Horietako batzuena 500.000 urte luzatzen da.
Kaltea egina dago, baina zer atera daiteke honetatik?
Fukushimak
gogoeta egiteko balio behar digu. Jatorri nuklearreko erradiazioaren
efektuetan pentsatu behar dugu. Balio behar digu baita garapenerako ze
eredu behar dugun eta zelako bizi kalitatea nahi dugun erabakitzeko.
ENERGIA NUKLEARRAZ: "Garapen ekonomikoa eman daiteke energia gutxiago kontsumituz".
Zergatik
da energia nuklearra arriskutsua?
Uranioaren
explotaziotik bertatik da arriskutsua eta Radon izeneko gasaren
jarioa dela eta. Fisio prozesuan zehar ere bai, baina bereziki,
hondakin oso arriskutsuak sortzen direlako eta milaka urtetan iraungo
dutenak. Horiekin zer egin inork ez dakiela, inork ez baititu nahi
eta horren arrazoia da, herrialde guztiak konziente direla kontainer
horiek gordetzen duten arriskuaz.
Ze
abantaila ditu?
Abantaila
energia sortze hori da, gero eta behar haundiagoak dituen mundu
batean, gero eta kontsumistagoa dena eta konfunditu egiten duena
“energia aurreztea kobazuloetara itzultzearekin”, eta hori ez da
horrela. Industria sortu, garapen ekonomikoa izan, bizi
kalitate ona izan daiteke, energia gutxiago kontsumituz.
Baditugu
berau ordezteko behar beste energia alternatibo?
Noski
baditugula, eguzkitik eratorritako energia guztiak, nahiz eta uste
dudan ez direla nahikoa egun dugun garapen ereduari erantzuteko. Izan
ere, energetikoki oso menpekoak baikara, petrolioarena bereziki. Gaur
egun badakigu petrolio enpresa haundiek modelu energetiko guztien
patenteak dituztela (energia termiko, eoliko, eguzki energia etab.)
eta eurak direla mundu energetikoa eta ikerketa eta instalazioak
behar duten garapena kontrolpean dutela.
Badira
“Laugarren Belaunaldiko” energia eskatzen dutenak, segurtasun
arazoak ebazten ditu eta sortzen dituen hondakinen birziklatze
eraginkorragoa egiten duena. Baina hori heldu orduko urte asko pasa
beharko dira.
Estatuen
energia kudeatzeko politikak aldatu beharko liratekee?
Aldatu
beharko liratekeenak politikoak dira, eta eurekin petrolerekiko eta
eredu ekonomiko honekiko dependentzia. Politikoak petrolio
lortzeagatik gauza dira herrialdeak inbaditu eta ehundaka lagun
akatzeko, zeinari zinikoki “ekintza humanitario” izenez deitzen
dioten.